نهج البلاغة :
رُويَ أنّ صاحِبا لأميرِ المؤمنينَ عليهالسلام يقالُ لَهُ
هَمّامٌ كانَ رجُلاً عابِدا ، فقالَ لَهُ : يا أميرَ المؤمِنينَ ، صِفْ لِيَ المُتَّقينَ ، حتّى كأنّي أنظُرُ إلَيهِم ...
فحَمِدَ اللّهَ وأثنى علَيهِ وصلّى علَى النَّبيِّ صلى الله عليه و آله و سلّم ثُمّ قالَ عليهالسلام : ...
فالمُتَّقونَ فيها هُم أهلُ الفَضائلِ : مَنطِقُهُمُ الصَّوابُ ، ومَلبَسُهُمُ الاقتِصادُ ، ومَشيُهُمُ التَّواضُعُ ، غَضُّوا
أبصارَهُم عَمّا حَرَّمَ اللّهُ علَيهِم ، ووَقَفوا أسماعَهُم علَى العِلمِ النّافِعِ لَهُم ، نُزِّلَت أنفُسُهُم مِنهُم في
البَلاءِ كالّتي نُزِّلَت في الرَّخاءِ ، ولَولا الأجَلُ الّذي كَتَبَ اللّهُ علَيهم لَم تَستَقِرَّ أرواحُهُم في أجسادِهِم طَرفَهَ
عَينٍ ؛ شَوقا إلَى الثَّوابِ ، وخَوفا مِن العِقابِ ...
فمِن عَلامَةِ أحَدِهِم أ نَّكَ تَرى لَهُ قُوَّةً في دِينٍ ، وحَزما في لِينٍ ، وإيمانا في يَقينٍ ، وحِرصا في عِلمٍ ،
وعِلما في حِلمٍ ، وقَصدا في غِنى ، وخُشوعا في عِبادَةٍ ، وتَجَمُّلاً في فاقَةٍ ، وصَبرا في شِدَّةٍ ، وطَلَبا في حَلالٍ
، ونَشاطا في هُدىً ، وتَحَرُّجا عَن طَمَعٍ . يَعمَلُ الأعمالَ الصّالِحَةَ وهُو على وَجَلٍ ، يُمسي وَهَمُّهُ الشُّكرُ ،
ويُصبِحُ وَهَمُّهُ الذِّكرُ ، يَبِيتُ حَذِرا ، ويُصبِحُ فَرِحا ؛ حَذِرا لِما حُذِّرَ مِن الغَفلَةِ ، وفَرِحا بما أصابَ مِن الفَضلِ
والرَّحمَةِ .
إن اِستَصعَبَت علَيهِ نَفسُهُ فيما تَكرَهُ لَم يُعْطِها سُؤلَها فيما تُحِبُّ . قُرَّةُ عَينِهِ فِيما لا يَزولُ ، وزَهادَتُهُ فِيما لا
يَبقى ، يَمزُجُ الحِلمَ بالعِلمِ والقَولَ بالعَمَلِ . تَراهُ قَريبا أمَلُهُ ، قَليلاً زَلَلُهُ ، خاشِعا قَلبُهُ ، قانِعَةً نَفسُهُ ، مَنزورا
أكلُهُ ، سَهلاً أمرُهُ ، حَريزا دِينُهُ ، مَيِّتَةً شَهوَتُهُ ، مَكظوما غَيظُهُ ، الخَيرُ مِنهُ مَأمولٌ ، والشَّرُّ مِنهُ مَأمونٌ .
نهج البلاغة:
روايت شدهاست كه يكى از ياران اميرمؤمنان عليهالسلامبه نام همّام كه مردى عابد بودبه حضرت عرض كرد : اى امير مؤمنان ، پرهيزگاران را چنان برايم وصف كن كه گويى (در برابرم ايستادهاند و) آنان را مىبينم . حضرت در پاسخ دادن به او كندى كرد و سپس فرمود : اى همّام ، از خدا بترس و نيكويى كن ؛ زيرا «خداوند با كسانى است كه تقوا داشته باشند و كسانى كه نيكوكارند» . همّام به اين جمله قناعت نكرد و به حضرت اصرار نمود . پس امام عليهالسلام حمد و ثناى الهى به جاى آورد و بر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلّمدرود فرستاد و آن گاه فرمود :.
... پس ، پرهيزگاران در اين دنيا فضايلى دارند : گفتارشان با راستى و درستى توأم است و پوشاكشان با ميانهروى و راه رفتنشان با تواضع . از چيزهايى كه خداوند بر آنان حرام كردهاست ، چشمپوشيدهاند وگوشهاى خود را وقف دانشى كردهاند كه برايشان سودمند است . در بلا و گرفتارى همان گونهاند كه در خوشى و آسايش . و اگر نبود مهلت و اجلى كه خداوند برايشان رقم زدهاست ، از شوق به پاداش و ترس از كيفر ، لحظهاى جانهايشان در پيكرهايشان آرام و قرار نمىگرفت .
از نشانههاى يكى از آنان اين است كه در دين نيرومند است و نرمى و ملايمت را با دورانديشى در آميخته است . ايمانى توأم با يقين دارد ، به علم و معرفت حريص است ، علم را با بردبارى توأم كردهاست ، در زمان توانگرى ميانهرو است ، در عبادت خشوع دارد ، در تنگدستى آراسته و با عزّت نفس است ، در سختىها شكيباست ، در طلبِ حلال است ، در پيمودن راه راست با نشاط است و از طمع و آزمندى به دور مىباشد ، در حالى كه اعمال نيك انجام مىدهد ترسان و نگران است ، روز را با اهتمام به شكر (حقّ) به شب مىرساند ، و شب را در حالى به صبح مىرساند كه همّ و غمش ياد خداست ، شب را با ترس و حذر مىگذراند و روز را با شادى و خوشحالى ؛ ترس و حذر از غفلتى كه از آن برحذر داده شده است و شادى و خوشحالى به خاطر فضل و رحمتى كه به او رسيدهاست .
اگر نفْسش در آنچه وى دوست ندارد سركشى و نافرمانى كند ، او نيز شهوتهاى نفس خود را بر آورده نمىسازد ، شادى و دلخوشى او به چيزى است كه زوال نمىپذيرد و بىرغبتى او به چيزى است كه باقى و پايدار نمىماند . او را مىبينى كه آرزويش كوتاه و لغزشش اندك و دلش خاشع و نَفْسش قانع و خوراكش كم و كارش آسان و دينش محفوظ و شهوتش مرده و خشمش فرو خورده است، بهخيرش اميد مىرود و شرّش به كسى نمىرسد.
------------------------------------------------------
الإمامُ الباقرُ عليهالسلام :
إنّ أهلَ التَّقوى أيسَرُ أهلِ الدُّنيا مَؤونَةً ،
وأكثَرُهُم لكَ مَعونَةً ، تَذكُرُ فيُعِينونَكَ ، وإن نَسِيتَ ذَكَّروكَ ، قَوّالُونَ بأمرِ اللّه ، قَوّامُونَ على أمرِ اللّه ، قَطَعوا
مَحَبَّتَهُم بمَحَبهِ رَبهِم ، ووَحَّشوا الدُّنيا لِطاعَةِ مَليكِهِم ، ونَظَروا إلَى اللّه عز و جل وإلى مَحَبَّتِهِ بِقُلوبهِم ، وعَلِموا
أنّ ذلكَ هُو المَنظورُ إلَيهِ ، لِعَظيمِ شَأنِهِ .
امام باقر صلى الله عليه و آله و سلّم :
تقواپيشگان كم خرج و كم زحمتترين مردم دنيايند و كمك كارترين آنان به تو . تذكّر(شان) مىدهى ياريت مىدهند ، فراموش مىكنى به يادت مىآورند ، پيوسته امر خدا را مىگويند و همواره امر خدا را به پا مىدارند . براى دوستى خدا ، از هر دوستى و محبّتى دل كندهاند و به خاطر طاعت پادشاه خويش از دنيا گريختهاند و از صميم دل به خداوند عز و جل و دوستى و محبّت او رو كردهاند و دانستهاند كه منظور اصلى هموست چون شأن و مرتبى عظيم دارد .
------------------------------------------------------
عنه عليهالسلام :
كـانَ أميرُ المؤمنينَ عليهالسلام يـقولُ : إنّ لِأهـلِ التَّقوى
عَلاماتٍ يُعرَفونَ بِها : صِدقُ الحَديثِ ، وأداءُ الأمانَةِ ، والوَفاءُ بالعَهدِ ... وقِلَّةُ المُؤاتاةِ لِلنِّساءِ ، وبَذلُ المَعروفِ
، وحُسنُ الخُلقِ ، وسَعَةُ الحِلمِ ، واتِّباعُ العِلمِ فيما يُقَرِّبُ إلَى اللّه عز و جل .
امام باقر عليهالسلام :
أمـير المؤمنين عليهالسلام مـىفرمود : تـقوا پـيشگان نشانههايى دارند كه با آنها شناخته مىشوند : راستگويى ، امانتدارى ، وفاى به عهد ... كم آميختن با زنان ، احسان كردن بيدريغ ، خوش خويى ، بردبارى زياد و پيروى از علمى كه به خداوند عز و جل نزديك مىكند .